เหรียญเสด็จกลับเลี่ยมจับขอบทองอย่างหนา

เหรียญเสด็จกลับเลี่ยมจับขอบทองอย่างหนาสวยๆๆหลายหมื่น

ประวัติเหรียญเสด็จกลับจากยุโรบรัชกาลที่ ๕ ทรงโปรดเกล้าฯ ให้โรงกษาปณ์รัฐบาลฝรั่งเศสสร้างเหรียญที่ระลึกในครั้งนี้ เพื่อเจริญสัมพันธไมตรีระหว่างประเทศสยามกับฝรั่งเศส และที่สำคัญลดความตึงเครียดทางการเมือง เพื่อรักษาอำนาจอธิปไตยของไทย ถือเป็นเหตุผลที่สำคัญที่สุด
ต่อมารัชกาลที่ ๕ ทรงมีกำหนดการเสด็จประพาสยุโรปครั้งที่ ๒ ระหว่าง พ.ศ. ๒๔๔๙ – ๒๔๕๐ (๒๗ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๔๙ – ๑๓ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๕๐) ห่างจากครั้งแรกเป็นระยะเวลา ๑๐ ปี ทรงใช้เวลาอยู่ในยุโรปครั้งนี้รวม ๖ เดือน ๒๓ วัน โดยมีพระราชประสงค์สำคัญ คือ เพื่อรักษาอาการประชวรเนื่องจากพระโรคพระวักกะไม่ปกติ (โรคไต) เป็นการส่วนพระองค์ ตามคำกราบบังคมทูลถวายการแนะนำของแพทย์ประจำพระองค์ นายแพทย์ชาวเยอรมัน “ดอกเตอร์โบเมอร์” เห็นควรทรงเสด็จแปรพระราชฐานไปยังสถานที่มีอากาศเหมาะสม [๔] ซึ่งการเสด็จครั้งนี้ได้เข้าและออกประเทศฝรั่งเศสถึง ๖ ครั้ง และทรงเสด็จประพาสปารีสหลายครั้ง เนื่องด้วยพระองค์ทรงเสด็จมาเป็นแบบสำหรับปั้นแบบในงานสั่งจ้างสำคัญ ได้แก่ การสั่งจ้างหล่อพระบรมรูปของพระองค์ท่าน โดยมีนักประติมากรรม ชื่อ Carolus Duran ณ เมือง San Remo การสั่งจ้างหล่อพระบรมรูปทรงม้าที่โรงหล่อ Les Freres Susses และการสั่งจ้างสร้างเหรียญเสมาและเหรียญราชสมบัติเท่าสมเด็จพระรามาธิบดี [๕] ซึ่งการสั่งจ้างเหรียญดังกล่าวจากหลักฐานพระราชหัตถเลขาของรัชกาลที่ ๕ ฉบับที่ ๒๔ คืนที่ ๘๔ ได้ทรงเขียนเมื่อวันที่ ๑๘ มิถุนายน ณ กรุงปารีส ประเทศฝรั่งเศส โดยมีใจความว่า
“เสด็จฯ โดยรถไฟจากเมืองบาเดิน – บาเดินไปฝรั่งเศส ; เสด็จฯ ถึงกรุงปารีส, ประทับที่สถานฑูตไทย (๑๔ อาเวนิว เดโล); โปรดเกล้าฯ ให้นักเรียนไทยเฝ้าฯ; ช่างปั้นของ La Monnaie de Paris (หรือ Paris Mint) เฝ้าฯ เป็นช่างที่ทรงจ้างทำเหรียญเสมาที่ระลึกเสด็จประพาสยุโรป และเหรียญที่ระลึกในพระราชพิธีรัชมังคลาภิเศกในการเสด็จขึ้นครองราชสมบัติเสมอด้วยสมเด็จพระรามาธิบดีที่ ๒ (พระเชษฐาธิราช) แห่งกรุงศรีอยุธยา ; เสวยพระกระยาหารค่ำที่สถานฑูตไทยในการเสด็จพระราชดำเนินประพาสยุโรป ครั้งที่ ๒ ของพระองค์ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้โรงกษาปณ์รัฐบาลฝรั่งเศส (La Monnaie de Paris) จัดสร้างเหรียญที่ระลึก ดังนี้
๑. เหรียญเสมาที่ระลึกเสด็จกลับจากยุโรป ครั้งที่ ๒ ร.ศ. ๑๒๖ ในครั้งนี้พระองค์ทรงโปรดเกล้าฯ ให้นาย Auguste Patey ซึ่งเป็นประติมากรที่มีความเชี่ยวชาญในงานประติมากรรมนูนต่ำ (bas relief) เป็นผู้ปั้นแบบพระองค์ถวายอีกครั้ง ในครั้งนี้หล่อแบบด้วยโลหะสัมฤทธิ์ขนาด ๒๕ เซนติเมตร สำหรับเป็นแบบเหรียญดังกล่าว และเหรียญอื่นๆ ต่อไป โดยจัดสร้างด้วยโลหะชนิดทองคำ เงิน และทองขาว มีลักษณะเป็นรูปใบเสมา ด้านบนมีห่วง มีขนาดกว้าง ๒.๖ เซนติเมตร สูง ๓.๔ เซนติเมตร ด้านหน้าของเหรียญ เป็นพระบรมรูปพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวครึ่งพระองค์ ผินพระพักตร์ทางขวาของเหรียญ ทรงเครื่องเต็มยศทหารมหาดเล็ก และมีพระปรมาภิไธยอยู่เบื้องบน “จุฬาลงกรณ์” เบื้องล่าง “ บรมราชาธิราช” ริมพระอังสาด้านขวามีข้อความว่า “Aug. Patey” ด้านหลังของเหรียญ มีข้อความว่า “เสด็จกลับ จาก ยุโรป ร.ศ.๔๐ ๑๒๖” จำนวนที่จัดสร้าง คือ แบบเสมาทองคำจำนวน ๓๐ เหรียญ แบบเสมาเงิน ๕๐๐ เหรียญ แบบเสมาทองขาว(เนื้ออัลปาก้า) จำนวน ๑๐๐,๐๐๐ เหรียญ สำหรับพระราชทานตอบแทนคุณความดีแก่ข้าราชการผู้มีหน้าที่รักษาการพระนคร แจกจ่ายแก่เด็กชาวพระนคร และสมาชิกสโมสรอันเตปุริกธุริณ (เป็นสโมสรของพนักงานรักษาพระนคร ในช่วงที่รัชกาลที่ ๕ เสด็จประพาสยุโรปครั้งที่ ๒ พ.ศ. ๒๔๕๐) ส่วนเหรียญชนิดทองคำ สำหรับพระราชทานแก่เด็กผู้มีบรรดาศักดิ์ และ พระบรมวงศานุวงศ์ผู้ใกล้ชิด